Ο παράγοντας του άγχους & ο ρόλος της διατροφής σε μια κοινωνία που συνεχώς τρέχει

By Pinelopi Spentzouri

Ψυχολόγος, MSc.Εγκληματολογίας.

Οι γρήγοροι ρυθμοί, η ανάδυση νέων προϊόντων που καταλήγει τελικά σε μια απροσδιόριστη ανάγκη για υιοθέτηση της νέας και σύγχρονης καταναλωτικής μόδας καθώς και το ότι τρέχω, τρέχεις, τρέχει, τρέχουμε…μετατρέπει τη διατροφή σε ένα αναπόσπαστο παράγοντα της καταναλωτικής αυτής δίνης και του άγχους που αυτή δημιουργεί.Το άγχος ουσιαστικά επηρεάζει όχι μόνο άμεσα σε βιολογικό επίπεδο το άτομο αλλά και έμμεσα σε επίπεδο αλλαγής συμπεριφορών, είτε αυτές έχουν να κάνουν με το νευρικό του σύστημα είτε έχουν να κάνουν με τη κοινωνική παρουσία του και τις συνήθειες που τείνει να υιοθετεί σε αυτό το πλαίσιο, όπως για παράδειγμα η επιλογή του τύπου διατροφής που ακολουθεί. Έτσι, το άγχος μπορεί να οδηγήσει σε κακή υγεία μέσω ανθυγιεινών αλλαγών στη διατροφική του συμπεριφορά.Σε μια κοινωνία που
συνεχώς τρέχει,ο χρόνος που σκεφτόμαστε και επεξεργαζόμαστε τον εαυτό μας, την εικόνα μας, τις συμπεριφορικές μας συνήθειες και την υγεία μας είναι μηδαμινός. Στο βωμό φιλόδοξων επαγγελματικών και οικονομικών στόχων θυσιάζουμε στην πραγματικότητα «εμάς». Σαν άλλοι γνωστικοί φιλάργυροι δεν δεχόμαστε να διαθέσουμε λίγο περισσότερο χρόνο στην επεξεργασία και στην αναδιαμόρφωση των καίριων ατομικών συνηθειών, όπως η διατροφή, που ως διαδικασία θέλει το χρόνο της,αλλά κοιτάμε να εξοικονομήσουμε χρόνο μέσω αυτών.

Αντιστοιχείται έτσι αυτόματα η διατροφή με τον ελεύθερο χρόνο, την ίδια ώρα που το καθαυτό τελετουργικό τής διατροφής είναι το εντελώς αντίθετο. Είναι η ώρα που θα φροντίσουμε και θα εφοδιάσουμε το σώμα μας με ενέργεια. Ο βιολογικός χάρτης του κάθε ατόμου μεταβάλλεται και αντιδρά από το «.. έχω ένα ραντεβού που πρέπει να προλάβω, έχω ένα meeting, έχω μια συνέντευξη, δίνω εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, έχω να πάω να βγάλω κάτι φωτοτυπίες…» που είναι μικροί αλλά παρόλα αυτά στρεσογόνοι στόχοι που όλοι έχουμε βάλει κατά καιρούς, μέχρι το γενικευμένο και μόνιμο άγχος που μας προκαλούν προβλήματα όπως ο θάνατος ενός προσώπου, η εμπρόθεσμη πληρωμή λογαριασμών ή η χρεοκοπία μιας επιχείρησης. Οριοθετώντας λοιπόν τα πάντα και κατανέμοντάς τα σε ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα, από τη μία πλευρά αισθανόμαστε ικανοποιημένοι με την αποτελεσματικότητά μας, από την άλλη όμως ξεπερνάμε τα όρια και φλερτάρουμε με την κακή υγεία, με την κακή διατροφή και άρα με την κακή ψυχολογία.Το συναίσθημα και η υπερδιέγερση που προκαλούν οι καθημερινές εντάσεις στο εργασιακό, οικογενειακό και ευρύτερα κοινωνικό πλαίσιο δημιουργούν καταστάσεις που σχετίζονται με την ενεργοποίηση και την αφύπνιση του νευρικού μας συστήματος και αναδύουν ψυχοσωματικές παθήσεις.

Ο ρόλος του άγχους στις διατροφικές διαταραχές

Το στομάχι και το έντερο αποτελούν όργανα υψίστης σημασίας, που επηρεάζονται από ψυχοσωματικές διαταραχές. Το έλκος και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου προκαλούνται από άγχος, ενώ παθήσεις όπως η υπερφαγία ή η νευρική ανορεξία αποτελούν διατροφικές διαταραχές με υπόβαθρο κυρίως το άγχος. Η συναισθηματική κατάσταση που μας διακρίνει κάθε στιγμή ανάλογα με την περίσταση αποτελεί μετρήσιμο και διακριτό μέγεθος μέσω των λειτουργιών του στομάχου και κατ’ επέκταση των διατροφικών συνηθειών που ακολουθούμε.Το συναισθηματικό τρέξιμο που κάθε μέρα υποβάλλουμε τον εαυτό μας δεν είναι άλλο από ένα συνεχές αίσθημα ανησυχίας, αμφιβολίας και πίεσης. Η δραστηριότητα του νευρικού συστήματος και η επίδραση του άγχους σε αυτό έχει βρεθεί ότι επηρεάζει τη συμπτωματολογία του πεπτικού έλκους, που υπό ιατρικούς όρους αποτελεί ανοιχτή πληγή στο επιθήλιο του στομάχου ή του εντέρου, αλλά και ιδιαίτερα τη συμπτωματολογία του συνδρόμου ευερεθίστου εντέρου (ή σπαστική κολίτιδα), που αποτελεί μία διαταραχή της λειτουργίας του παχέος εντέρου.

Κάθε μέρα ο καθένας από εμάς βιώνει σύντομες και βραχείες φάσεις άγχους που λειτουργούν αθροιστικά και εκδηλώνονται υπό τη μορφή στομαχικών διαταραχών, οι οποίες μπορεί να είναι αποτέλεσμα υπερβολικής κατανάλωσης τροφής ή το αντίθετο. Ωστόσο μερικές φορές αντιμετωπίζουμε ένα άλλο είδος άγχους υπό τη μορφή χρόνιων καταστάσεων που κουβαλούμε μέσα μας κάθε στιγμή και που έχουμε στο μυαλό μας κάθε λεπτό. Και αυτό το είδος έχει το ίδιο αποτέλεσμα. Έτσι η διατροφή μετατρέπεται σε μια επιτακτική εκτόνωση όλων των συναισθηματικών εντάσεων, των ανεκπλήρωτων στόχων, των απογοητεύσεων της μέρας. Ελλείψει φυσικής άσκησης και συνεπώς εκτόνωσης του μυϊκού συστήματος του οργανισμού, οι συσπάσεις του στομάχου είναι η μόνη άσκηση στην οποία επιδιδόμαστε επιμελώς υπό όρους χαλάρωσης και ξεκούρασης.

Καθώς λοιπόν το άγχος επηρεάζει τη διατροφή τόσο άμεσα, επηρεάζει παράλληλα τη φυσική κατάσταση του σώματος και κατ’ επέκταση τη εικόνα που έχουμε γι’αυτό.Η εικόνα του σώματος δέχεται ένα μεγάλο πλήγμα το οποίο διαταράσσει τη αυτοπεποίθηση που έχουμε για τον εαυτό μας, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο σε περισσότερο άγχος και σε ακόμα μεγαλύτερη ανισορροπία τόσο στην εξωτερική εμφάνιση όσο και εσωτερικά.Η νευρική ανορεξία, η βουλιμία ή η καταθλιπτική διάθεση και η υπερβολική κατανάλωση τροφής που ενδεχομένως να την ακολουθεί είναι διαταραχές οι οποίες διαμορφώνουν το στομάχι με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελεί ένα όργανο- ένδειξη της ψυχικής κατάστασης του ατόμου για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεν είναι τυχαίο ότι αν αντιμετωπίσουμε ένα ψυχοτραυματικό γεγονός η μυϊκή σύσπαση που αισθανόμαστε στο στομάχι είναι μια πολύ συνηθισμένη σωματική αντίδραση σε αυτό. Επίσης διαταραχές στον ύπνο, υπογλυκαιμία, διαταραχές στη διάθεση, μειωμένη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος, αδυναμία και κόπωση, αποτελούν κάποιες επιπτώσεις του άγχους που βιώνουμε καθημερινά.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η διατροφή έχει και μια ψυχολογική πλευρά η οποία εκφράζεται μέσω των πεπτικών και στομαχικών λειτουργιών. Το άγχος και η πίεση έχουν επιπτώσεις στη διατροφή και το να τραφούμε σωστά είναι πλέον μια διαδικασία που υποκινείται εξίσου από βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες στο πλαίσιο της καθημερινότητας.