Ηγέτες και Αρχηγοί ΣΕ ΚΡΙΣΗ!

Οι ικανοί Ηγέτες/Αρχηγοί αναδεικνύονται μέσα από τον Οργανισμό στον οποίο δραστηριοποιούνται, χωρίς την ύπαρξη του οποίου, δεν μπορούν να επιτύχουν, ούτε να ξεχωρίσουν. Αυτό υπονοεί και προϋποθέτει, ότι ο Οργανισμός αυτοδικαίως πρέπει να έχει το σεβασμό όλων των μελών του, μόνο και μόνο επειδή λειτουργεί σωστά. Όσοι αντιλαμβάνονται διαφορετικά τον σκοπό και την λειτουργία του Οργανισμού, έχουν ενδεχομένως κάνει εσφαλμένη επιλογή στην καριέρα τους και αυτό θα τους απασχολεί συνεχώς με αποτέλεσμα να μην αποδίδουν το προσδοκώμενο έργο. Η άποψη αυτή διατυπώνεται όχι μόνο για τους στρατιωτικούς οργανισμούς, αλλά για κάθε οργανισμό που επιδιώκει την επιτυχία και τη μακροβιότητα. Οι ηθικές αρχές και οι αξίες για την επιτυχία ενός ηγέτη και κατά συνέπεια ενός οργανισμού δεν είναι ετικέτες που κάποιος απλώς τις φέρει, είναι απαραίτητα χαρακτηριστικά και ιδιότητες, που κατέχονται ή/και διδάσκονται, αλλά κυρίως, ασκούνται και βελτιώνονται με την
επανάληψη. Σύμφωνα με την διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να συγκεντρώνει ένας υποψήφιος Ηγέτης προκειμένου να ανταποκριθεί στα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του: ήθος, τιμή, επαγγελματισμός. Συγκεκριμένα δε, για την ιδιαιτερότητα και την φύση του έργου των στρατιωτικών, γράφει χαρακτηριστικά ο W. J. Hackett στο The Military in the Service of the State: Harmon Memorial Lectures in Military History 13 ( Colorado Springs: U. S. Air Force Academy, 1970, p. 32.) ότι: «…ένα άτομο μπορεί να είναι εγωιστής, φοβητσιάρης, άπιστος, ψεύτης, επιπόλαιος, ψευδομάρτυρας και ηθικά διαβρωμένος, ενώ ταυτόχρονα να μπορεί να είναι εξαιρετικά σπουδαίος στις επιδιώξεις του, τις οποίες βέβαια άλλοι δεν αντέχουν. Αυτό που σίγουρα όμως δεν μπορεί να είναι ένας ανήθικος άνθρωπος είναι ένας καλός ναύτης, ένας καλός στρατιωτικός ή ένας καλός αεροπόρος».

Συμπληρώνοντας τα παραπάνω θα λέγαμε ότι ένας Ηγέτης πρέπει να έχει Αρετές, Αξίες, Αρχές και Κώδικες. Τις αρετές τις αποκτάμε αφού πρώτα τις εφαρμόσουμε στην πράξη, όπως συμβαίνει αντίστοιχα και στις τέχνες. Η εξάσκηση στις αρετές και τις αξίες, για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει να αποτελεί τρόπο ζωής, και η εφαρμογή τους πρέπει να είναι αποτέλεσμα συνήθειας. 

Από το Λεξικό της Φιλοσοφίας μαθαίνουμε σχετικά ότι: «αρχικά ο όρος αρετή χρησιμοποιήθηκε από τον Όμηρο, απέδιδε ηρωικές ιδιότητες του ευγενούς ανθρώπου, όπως η ανδρεία. Στη συνέχεια, το νόημα του όρου “αρετή” διευρύνθηκε, έτσι ώστε να περιληφθούν σε αυτήν πλήθος σημασιών». Επίσης, αναφέρει ως «Θεμελιώδεις αρετές τις εξής τέσσερις: τη σοφία, τη σωφροσύνη, την ανδρεία και την δικαιοσύνη, που διαδραματίζουν κατά τους εκπροσώπους της σχολαστικής φιλοσοφίας κεντρικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου για την ευημερία του». 

Τι είναι αξία;

Από την ίδια πηγή (σ. 76) μαθαίνουμε ότι «Με τον όρο “αξία”, τον οποίο, όπως και τον αντίθετο “απαξία”, εισηγήθηκαν οι εκπρόσωποι της στωικής φιλοσοφίας, εννοείται γενικώς οτιδήποτε αποτελεί αντικείμενο επιδοκιμασίας ή επαίνου είτε εξ αιτίας της ίδιας της φύσης του είτε γιατί αποτελεί την αιτία προκειμένου να προκύψει κάτι άλλο, που αποτελεί αντικείμενο επιδοκιμασίας. Οι αξίες χαρακτηρίζονται είτε ως απόλυτες, υπό την έννοια ότι υπάρχουν ανεξάρτητα από μας και παραμένουν αναλλοίωτες μέσα στο χρόνο και τις κατά τόπους συνθήκες, όπως π.χ. υποστήριξε ο Πλάτων, στο πλαίσιο της θεωρίας του για τις ιδέες, είτε εκλαμβάνονται ως σχετικές. Σχετική, ορισμένως, είναι η αξία ενός πράγματος ή ενός γεγονότος, όταν αυτό επιδοκιμάζεται ή επαινείται για διαφορετικούς λόγους, όπως, π.χ. στην περίπτωση ενός εικαστικού έργου τέχνης, όπου ο θεατής το αντιμετωπίζει ως πηγή αισθητικής απόλαυσης και ο καλλιτέχνης ως βιοποριστικό μέσο.

Ο όρος “αρχή” μπορεί να σημαίνει: ένα ηθικό κανόνα συμπεριφοράς του τύπου “όλοι πρέπει να τηρούν τις υποσχέσεις των”· ένα κανόνα της πολιτείας, όπως λόγου χάριν, η αρχή της διάκρισης των εξουσιών· ένα κοινωνικό κανόνα, όπως, η αρχή της ισότητας , είτε το σύστημα αρχών και κανόνων που αναφέρονται σε κάποιο θέμα, πχ. ο ιουστινιάνειος κώδικας. 

Τα στοιχεία που προάγουν τον ηγέτη και την ηγεσία, διακρίνονται σε πέντε μεγάλες ενότητες:

1. Τα νοητικής ικανότητας. Αυτά παρέχουν την ικανότητα για εκτέλεση έργου και επίλυση προβλημάτων. Μεταξύ αυτών είναι η ευστροφία, η κριτική ικανότητα, οι τεχνικές ικανότητες, το όραμα, η δημιουργικότητα (καινοτομία), η γνώση, η σαφής διατύπωση σκέψεων, κ.ά. 

2. Τα κοινωνικής επάρκειας. Σ’ αυτά εντάσσονται η ικανότητα να εξασφαλίζει τη συνεργασία, η ικανότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, το τακτ, η κατανόηση και η εύστοχη επιβράβευση, κ.ά. 

3. Τα συναισθηματικής ικανότητας. Αυτά είναι η συναισθηματική νοημοσύνη, η αυτοπεποίθηση, η αυτοεκτίμηση, η αισιοδοξία, κ.ά. 

4. Τα βιοφυσικά. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται η σωματική ικανότητα και το παράστημα. 

5. Τα του χαρακτήρα. Αυτά περιλαμβάνουν την ακεραιότητα, την τιμιότητα, την ηθική συλλογιστική, την προσαρμοστικότητα (σε μεταβολές) και την πειθαρχία. Ενώ εκείνα που όχι μόνο δεν βοηθούν, αλλά επιδρούν αρνητικά στην ηγεσία περιλαμβάνουν την αλαζονεία (υπεροψία), τον ναρκισσισμό (την αρνητική μορφή του), την κατάθλιψη, την ανησυχία, την έλλειψη αυτοπεποίθησης, κ.ά. 

Όταν έχουμε Εκτροπή Ηγεσίας, δηλαδή έχουμε έναν Κακό Ηγέτη, συναντάμε τις εξής περιπτώσεις: Αλαζονεία - Αυταρέσκεια (Ναρκισσισμός), Ψευδομετασχηματιστική Ηγεσία (Υποκρισία και Παραπλάνηση), Καταχρηστική Ηγεσία,  Αναποτελεσματική Ηγεσία, Τοξική Ηγεσία. 

Ας δούμε κάποιους Τύπους Τοξικών Ηγετών, οι οποίοι και προσδιορίζονται από τη φύση και το βαθμό της ζημιάς που προκαλούν στους υφισταμένους τους και τον οργανισμό. Ο Τζωρτζ Ριντ, διακρίνει τρεις τύπους στρατιωτικών τοξικών ηγετών: 

α) Τον μικρό-διευθυντή, αυτόν δηλ. που σκαλίζει και ερευνά ανούσια και χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την υπηρεσία θέματα και επεμβαίνει στην ιδιωτική ζωή των υφισταμένων του.

β) Τον διεκδικητή, στον οποίο δεν αρέσουν οι ιδέες των άλλων και ενδεχομένως διεκδικεί την πατρότητά τους και συνήθως συμμετέχει σε κάποιο είδος ανάρμοστης και ανήθικης δραστηριότητας, αγνοώντας ή παραβλέποντας τις αξίες του οργανισμού, για δικό του όφελος, και

γ) Τον εγωπαθή, που είναι άκρως ανταγωνιστικός και σκοπεύει στην κορυφή της ιεραρχίας με κάθε κόστος, αδιαφορώντας για τη ζημιά που θα προκαλέσει στους υφισταμένους του και στον ίδιο τον οργανισμό. Βαυκαλίζεται με την ιδέα ότι αυτός είναι ο ικανότερος όλων και μπροστά στην δική του ανωτερότητα δεν μπορεί να σταθεί κανείς. Είναι ο τύπος της αλαζονικής και ναρκισσιστικής ψυχοπαθητικής συμπεριφοράς που δεν αναγνωρίζει άλλον καλύτερο απ’ αυτόν. (Toxic Leadership, Military Review, Vol. 84, No. 4 By Reed, George E.)

Εν κατακλείδι γίνεται αυτονόητο ότι η μορφή ηγεσίας που εφαρμόζεται έχει άμεσο αποτέλεσμα είτε θετικό είτε αρνητικό στον οργανισμό. O ηγέτης έχει τον κυρίαρχο ρόλο και είναι αυτός που ενσαρκώνει τη «συλλογική θέληση» της ομάδας, επίσης είναι αυτός που θα ξεχωρίσει και θα διακρίνει τα ουσιώδη προβλήματα στα οποία θα επιχειρήσει να δώσει λύσεις, θα καθορίσει προτεραιότητες και θα σχεδιάσει την ανάπτυξη των επιχειρήσεων.

Γι' αυτό -αν και πολύ εξιδανικευμένα- ο Ηγέτης πρέπει να αναδεικνύεται, ν' αναγνωρίζεται, να πείθει και να κερδίζει την εμπιστοσύνη, να καθορίζει το όραμα, να εμπνέει, να κερδίζει την εκτίμηση, να απευθύνεται στην καρδιά (στην ψυχή), να καινοτομεί, να πρωτοτυπεί, να ανοίγει νέους ορίζοντες!

Ας ελπίσουμε ότι οι επιλογές των Ηγετών θα είναι προσεκτικές και τεκμηριωμένες, διότι όλοι αντιλαμβανόμαστε πως ένας ανύπαρκτος σε όλο τον Υπηρεσιακό του βίο Αξιωματικός οποιασδήποτε βαθμίδας (κατώτερος ή ανώτερος Α/ξ) που προΐσταται μικρών ή μεγάλων ομάδων (πληρώματα σκαφών, προσωπικό τμήματος, γραφείων, διεύθυνσης, στρατιωτικών αρχών-υπηρεσιών ή μονάδων) δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εξελιχτεί σε Ανώτατο Ηγέτη και να Ηγηθεί ενός οργανισμού!

Βιβλιογραφία:

Δημητρούλης Δημήτριος Αντιστράτηγος ε.α., Στρατιωτικό Ήθος και Ηγεσία, Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας 2015

W. J. Hackett, The Military in the Service of the State: Harmon Memorial Lectures in Military History 13, Colorado Springs: U. S. Air Force Academy, 1970, p. 32. 

The Bass Handbook of Leadership: Theory, Research, and Managerial Applications [Bernard M. Bass, Ruth Bass], Toxic Leadership, Military Review, Vol. 84, No. 4 By Reed, George E.

Δημοσίευση από ηλεκτρονικό μήνυμα Αξιωματικού Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. στο limenikines.blogspot.gr