Κατάργηση της χρήσης Σεξιστικής Γλώσσας στα Δημόσια Διοικητικά Έγγραφα....ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ!

Έκθεση-οδηγό καταπολέμησης του γλωσσικού σεξισμού στα επίσημα κρατικά έγγραφα εξέδωσε η Γενική Γραμματεία Ισότητας, που διαπιστώνει ότι από τα γραπτά των δημόσιων φορέων «απουσιάζουν» οι γυναίκες.

Αόρατες» καθίστανται οι γυναίκες στα δημόσια έγγραφα. Το αρσενικό φύλο κυριαρχεί κατά... κράτος στον έγγραφο λόγο της Δημόσιας Διοίκησης και μάλιστα σε βαθμό που να προκύπτουν τραγελαφικές διατυπώσεις. Για παράδειγμα, σε έγγραφο που απευθύνεται σε γυναίκες που εκπροσωπούν τον αγροτικό πληθυσμό, οι γυναίκες προσδιορίζονται ως... «μικροκαλλιεργητές»!

Πιο αποκαλυπτική της επικρατούσας αντίληψης στον δημόσιο λόγο είναι η περίπτωση
εγγράφου που απευθύνεται σε θύματα παρενόχλησης: προτρέπονται να είναι «συγκεκριμένοι», «άμεσοι» και «σοβαροί» στην καταγγελία των περιστατικών και να βρουν (όπως ίσως φαντάζεστε) «έναν μάρτυρα» ή να ενημερώσουν «έναν έμπιστο συνάδελφο»!

Οι παραπάνω περιπτώσεις γλωσσικού σεξισμού αναφέρονται στην πολυσέλιδη έκθεση με τίτλο: «Οδηγός χρήσης μη σεξιστικής γλώσσας στον Δημόσιο Τομέα», έργο που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και παρουσιάζεται σήμερα στο αμφιθέατρο του υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης.

Αποτελεί ένα καινοτόμο, επιστημονικό εργαλείο όχι μόνο για την ανάδειξη του φαινομένου του γλωσσικού σεξισμού (μια οδυνηρή έκφανση του σεξισμού) στα πάσης φύσεως δημόσια έγγραφα, αλλά και για την αντιμετώπισή του. Περιλαμβάνει συμβουλές για τη χρήση μη σεξιστικής γλώσσας, με στόχο την προώθηση της ισότητας των φύλων στον δημόσιο λόγο. Ουσιαστικά, επιχειρεί να καταπολεμήσει μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη όχι μόνο στην ελληνική δημόσια διοίκηση αλλά και ευρύτερα στην κοινωνία. 

«Ο λόγος και η γλώσσα», αναφέρεται στην έκθεση, «απηχούν ιεραρχημένες/εξουσιαστικές κοινωνικές πραγματικότητες, οι οποίες δεν είναι “αθώες” ως προς τις έμφυλες ανισότητες και διακρίσεις».

Να σημειωθεί ότι στο ελληνικό Δημόσιο (με εξαίρεση τα υπουργεία Εθνικής Αμυνας και Προστασίας του Πολίτη), οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άντρες στις εισαγωγικές βαθμίδες, αφού -σύμφωνα με την έκθεση- «κατά κανόνα επιτυγχάνουν καλύτερες επιδόσεις στους σχετικούς εισαγωγικούς διαγωνισμούς».

Δείγμα έρευνας

Η έκθεση ερεύνησε 919 περιπτώσεις εγγράφων υπουργείων, περιφερειών και δήμων (βλ. πίνακα). Συνοπτικά, με την έρευνα συμπεραίνεται ότι:

■ Είναι συντριπτική η κυριαρχία του αρσενικού γένους στα δημόσια έγγραφα που συντάσσονται και απευθύνονται σε υπαλλήλους, στελέχη και πολίτες, γυναίκες και άντρες.

■ Στο σύνολο των εγγράφων οι αρσενικοί τύποι των ονομάτων προηγούνται των θηλυκών.

■Αρσενικοί τύποι ονομάτων χρησιμοποιούνται ακόμα και στην περίπτωση που υπάρχει είτε διτυπία (ο/η εργοδότης, η εργοδότρια) είτε το αντίστοιχο ουσιαστικό θηλυκού γένους (ο εκπαιδευτής/η εκπαιδεύτρια, ο μαθητής/η μαθήτρια).

■ Η μόνη περίπτωση χρήσης αποκλειστικά του θηλυκού αφορά το επάγγελμα της μαίας.

■ Οι συντάκτριες/-τες, στην προσπάθειά τους να χρησιμοποιήσουν την πρότυπη γλώσσα και τον γενικό κανόνα της προτεραιότητας/πρόταξης του αρσενικού σε κείμενα, τα οποία κατ’ εξοχήν αναφέρονται και απευθύνονται σε μικτές ως προς το φύλο πληθυσμιακές ομάδες, αλλά και αποκλειστικά σε γυναίκες, αγνοούν τις γυναίκες.

Ετσι συντηρούν τη νόρμα (προτίμηση στο ανδρικό γένος/φύλο), νομιμοποιούν τις ασύμμετρες σχέσεις και -κατά συνέπεια- συντελούν στη φυσικοποίηση της κυριαρχίας του αρσενικού.

Εσωτερίκευση

Ακόμη, ενδιαφέρον είναι το εύρημα της έρευνας ότι το φύλο της συντάκτριας/-κτη δεν επηρεάζει τον σεξιστικό λόγο: και οι συντάκτριες τον αναπαράγουν, «επιβεβαιώνοντας τη φεμινιστική διαπίστωση πως οι γυναίκες έχουν “εσωτερικεύσει” τα πατριαρχικά προτάγματα που τα προσλαμβάνουν ως “φυσικά” και “ορθά”».

Παράλληλα, η έκθεση προτείνει αλλαγές στη γλωσσική πολιτική και τη διατύπωση γενικών κανόνων με στόχο να περιοριστεί, σε πρώτο στάδιο, το εύρος του γλωσσικού σεξισμού στα δημόσια έγγραφα. Συνοπτικά -μεταξύ άλλων- προτείνει:

■ Ταυτόχρονη αναφορά σε γυναίκες και άντρες, όταν το κείμενο αναφέρεται σε μικτούς πληθυσμούς, με τη χρήση και των δύο γραμματικών γενών.

■ Αποκλειστική χρήση θηλυκού γένους όταν η αναφορά είναι αποκλειστικά σε γυναίκες.

■ Σε περιπτώσεις αμφισημίας ως προς το γένος, να αναγράφονται τα άρθρα και στα δύο γένη.

■ Σε περιπτώσεις μορφολογικά κοινής ονομαστικής και γενικής του πληθυντικού, να προστίθεται η διευκρίνιση: «γυναίκες και άντρες».

Ο Οδηγός επιλέγει να προτάξει το θηλυκό γένος σε περιπτώσεις αμφισημίας, με στόχο να λειτουργήσει αφυπνιστικά προς μια εναλλακτική σύνταξη της γλώσσας.